تماشای پرندگان مهاجر در تالاب کشف‌رود 
امیریه ۳۷ شهر چهار‌هزارنفری 
بالا‌وپایین‌های زندگی نابینایان مشهد به روایت ملی پوش شطرنج
مهدیه قمری| بالاوپایین زندگی همیشه بوده و هست و قرار نیست تمام شود؛ دقیقا زمانی که تصور می‌کنیم همهچیز سر جای خودش است، ناگهان اتفاقی می‌افتد که این تصور را دچار دگرگونی می‌کند. اما چه می‌شود کرد؟ زندگی است دیگر، بالا و پایین دارد. برای برخی ها، این بالاوپایین زندگی تغییر سمت یا از دست دادن عزیزترین فرد زندگی است، برای برخی دیگر شکست مالی یا رد شدن در کنکور.
گاهی هم با کم بینا شدن که هم علتش نامعلوم است و هم ناگهان رخ می‌دهد، ممکن است یک نفر از یک میلیون نفری در جهان باشی که ممکن است نابینا شوی و مدتی بعد هم این اتفاق برایت می‌افتد. متوجه می‌شوی که دقیقا این بار نوبت توست تا یکی از همان بالا وپایین‌های زندگی را تجربه کنی؛ این البته قصه همه نابینایان جهان، کشور و حتی خراسان رضوی و مشهد نیست؛ زیرا بسیاری از نابینایان ممکن است از زمان تولد با این موضوع رو به رو شده باشند.
در روزی که در جهان، «عصای سفید» نام گرفته است، با یکی از نابینایان موفق شهرمان همراه شده ایم تا از بالاوپایین زندگی اش بگوید.
بالا و پایین شهر برای نابینایان
ملیحه صفایی، شهروند موفق مشهدی، بانوی ورزشکار و ملی پوش شطرنج است که در پانزده سالگی به دلیل نامعلومی کم بینا شد. کمتر کسی است که او را نشناسد؛ این ملی پوش، آبان سال گذشته با حضور در مسابقات پاراآسیایی موفق به کسب سه مدال طلا شد و این مدال‌ها را درحالی دریافت کرد که سال قبلش در این رقابت سه مدال نقره دریافت کرده بود.
خانم صفایی اگرچه حالا مدتی است ساکن گلبهار است، رفت وآمدش همچنان به مشهد کم نیست و با بالاوپایین خیابان‌های شهر آشناست. دعوت ما را می‌پذیرد و همراه همسرش که معمولا راهنمای او برای رفت وآمد در شهر است، میهمان ما در تحریریه شهرآرا می‌شود تا پس از گپ وگفت کوتاهی، راهی برخی مسیر‌های رفت وآمدش در شهر شویم و از نزدیک برخی مشکلات تردد روشن دلان را در شهر ببینیم.
روز‌هایی در هفته وجود دارد که این مربی شطرنج باید برای رفتن به کلاسش، در سالن مهران، مسیری طولانی را طی کند و اگرچه بخشی از این مسیر برای تردد نابینایان مناسب سازی شده است، درست زمانی که تصمیم می‌گیرد از ایستگاه مترو امام خمینی (ره) به سمت چهارراه بی سیم و سالن مهران برود، تازه سروکله پیاده رو‌هایی پیدا می‌شود که هم برای نابینایان مناسب سازی نشده است و هم به دلیل قرار گرفتن کیوسک و پارک خودرو‌ها در آن ها، امکان پیاده روی برای افراد معمولی را هم ندارد، چه برسد به اینکه نابینایان بخواهند از این مسیر بگذرند.
همان طور که این مسیر را با هم می‌رویم، خانم صفایی به این نکته اشاره می‌کند که تردد در مسیر ایستگاه مترو امام خمینی (ره) تا چهارراه بی سیم و رسیدن به سالن مهران برای همسرش نیز به همان دلایلی که اشاره کردیم، سخت است و مثالش را هم این طور می‌آورد: حتی یک بار چرخ یک خودرو پارک شده در پیاده رو این مسیر، وقتی خودرو روشن شده بود و راننده اقدام به جابه جا شدن خودرویش کرد، از روی پای همسرم رد شد!
«سال هاست به عنوان مربی شطرنج فعالیت می‌کنم؛ به همین دلیل، هم در دوران مجردی و هم در دوران متأهلی، رفت وآمدم در خیابان‌های شهر زیاد بوده است؛ از خیابان‌های قاسم آباد تا کوچه پس کوچه‌های میدان تختی و.... همواره هم مشکلاتی پیش پایمان هست که این تردد را سخت‌تر می‌کند».
خانم صفایی این جمله را هم می‌گوید و البته معتقد است که «بسیاری از خیابان‌ها و کوچه‌ها در محله قاسم آباد، نسبت به محله‌های دیگر مشهد، برای نابینایان مناسب سازی شده است و مشکلی ندارد. کوچه‌های محله ویلا در خیابان هفت تیر نیز جزو مناطقی است که نابینایان به سختی می‌توانند از آن تردد کنند».
از خیابان‌های قاسم‌آباد تا کوچه پس کوچه‌های میدان تختی و.... همواره مشکلاتی پیش پایمان هست که تردد را سخت‌تر می‌کند
ملی پوش شطرنج مشهدی در صحبت هایش البته به خدماتی هم که برای آسان شدن رفت وآمدشان در شهر دریافت می‌کنند، اشاره می‌کند و می‌گوید: نمونه‌ای از این خدمات، استفاده از منکارت ویژه برای نابینایان و توان یابان است که ۱۰۰ نوبت امکان رفت وآمد را برایشان فراهم می‌کند و ایده این من کارت نیز با همکاری اداره کل بهزیستی و شهرداری مشهد برای این گروه از اقشار جامعه مطرح و اجرایی شده است.
نکته مثبت بعدی، همراهی کارکنان قطارشهری در ایستگاه‌های مختلف است که وقتی متوجه نابینابودن شهروندان می‌شوند، آنها را تا رسیدن به واگن‌های قطار، همراهی می‌کنند و بعد از سوار شدن بدون مشکل این گروه از مسافران، به مکان اصلی خود بازمی گردند. خانم صفایی این همراهی را هم بار‌ها تجربه کرده است.
مناسب نبودن برخی پیاده رو‌ها
بخشی از مشکلاتی که ملی پوش شهرمان در خلال همراهی چندساعته ما، به آنها اشاره می‌کند، کمبود‌های مرتبط با رشته ورزشی خودش یعنی شطرنج است؛ او که خودش مربی شطرنج است، به نبود میز و صفحه شطرنج و مهره‌های آن که به ظاهر حداقل‌ترین امکانات لازم برای این رشته است، در برخی سالن‌های شهر اشاره می‌کند و می‌گوید: این موضوع البته تمام ماجرا نیست. هزینه‌های سالن و پرداخت حقوق به مربیان، از دیگر مشکلاتی است که فعالان این عرصه با آن روبه رو هستند؛ این مشکلات را البته قرار بوده است هیئت ورزش نابینایان به اداره کل ورزش وجوانان خراسان رضوی اطلاع دهد، اما تاکنون اقدامی برای رفع آنها انجام نشده است.
خانم صفایی معتقد است اداره کل ورزش وجوانان استان متولی حوزه ورزش است، اما با اشاره به جلسه‌ای که تعدادی از نابینایان، سال گذشته هم زمان با روز عصای سفید با شهردار مشهد داشتند، می‌گوید: در آن جلسه قرار شد هم از برخی ورزشکاران نابینا تجلیل شود و هم مشکلاتی که نابینایان در شهر با آن رو به رو هستند، رفع شود، اما هنوز بسیاری از این مشکلات به ویژه مناسب سازی نشدن برخی پیاده رو‌ها در برخی مناطق مشهد به قوت خود باقی است.
دوست ندارم شکست بخورم
بخشی از گپ وگفتمان با این شهروند موفق مشهدی، درباره پیروزی‌ها و موفقیت هایش به عنوان یک ورزشکار ملی است. خودش علت این پیروزی‌ها را این طور توضیح می‌دهد: دوست ندارم شکست بخورم؛ می‌خواهم به اهدافم برسم و برای رسیدن به این خواسته، بسیار تلاش کرده ام.
صفایی قبل از شطرنج سراغ رشته گلبال هم رفته است؛ یعنی همان زمانی که به دلیلی نامعلوم و یک باره کم بینا شد. شطرنج، انتخاب بعدی او بوده است. خودش می‌گوید ریشه یادگیری شطرنج به کنجکاو بودنش برمی گردد: «یک روز بعد از اینکه از تمرین گلبال بازمی گشتم، از کنار کلاس شطرنج رد شدم. کنجکاو شدم که بدانم بچهها چطور شطرنج بازی می‌کنند؛ همین شد که پی اش را گرفتم».
اگرچه به خاطر نابینا شدنش مجبور شده بود از رشته موردعلاقه اش که حسابداری در هنرستان بود، به رشته انسانی تغییر رشته دهد، هوش و ذکاوتش باعث شد در مدت زمان کمی، شطرنج را به صورت حرفه‌ای یاد بگیرد و ادامه دهد.
او از تلاش‌های محمدرضا قربانیان، استادش، نیز چنین یاد می‌کند: ایشان اصرار می‌کرد چشمانم را ببندم و صفحه شطرنج را تصور کنم و همین موضوع کمک کرد تا بتوانم در مسابقات مختلف استانی، ملی و حتی بین المللی، موفق شوم.
حالا خانم صفایی علاوه بر اینکه عضو تیم ملی است، مربی علاقه‌مندان بینا، کم بینا و نابینا در رشته شطرنج هم است و هم در مشهد و هم در گلبهار این رشته را به شاگردانش آموزش می‌دهد.
از بیکاری تا تنگنای معیشت
مشکلات نابینایان و کم بینایان کم نیست. مناسب سازی معابر و حمل ونقل عمومی، تنها بخشی از این مشکلات است. جواد رضایی، مدیرعامل جامعه نابینایان ثامن الائمه (ع) خراسان رضوی، در گفتگو با خبرنگار شهرآرا، می‌گوید: در مشهد برخی معابر و وسایل حمل ونقل عمومی برای این گروه از اقشار جامعه مناسب سازی شده، اقدامات خوبی هم انجام شده است، اما کامل نیست. مشهد در این زمینه نسبت به دیگر شهرستان‌های استان پیشروست.
به گفته او، مهم‌ترین مشکل نابینایان و کم بینایان با شدت بالا، نبود فرصت شغلی ویژه این گروه از شهروندان هم در مشهد و هم در سایر شهرستان‌های استان است و البته بیکاری، عاملی برای تأخیر در ازدواج و تشکیل خانواده این شهروندان هم به شمار می‌رود.
مدیرعامل جامعه نابینایان ثامن الائمه (ع) خراسان رضوی، معتقد است که وقتی متقاضیان نابینا برای گذراندن مراحل استخدام به بخش خصوصی یا حتی سازمان‌های دولتی مراجعه می‌کنند، گاهی به دلایل مختلفی از چرخه استخدام حذف می‌شوند و از مراحل بعدی بازمی مانند.
رضایی گره این مشکل را متناسب نبودن برخی قوانین و اجرای برخی دیگر از قانون‌هایی می‌داند که نیاز به اصلاح دارند تا هم ادارات و هم بخش خصوصی به این نکته توجه کنند که شهروند نابینا را نیز در بخشی از سازمان یا فعالیت اقتصادی خود به کار بگیرند. بیکاری نه تنها باعث تأخیر در ازدواج و تشکیل خانواده ازسوی نابینایان شده، بلکه مشکلات معشیتی را نیز برای آنها به دنبال داشته است.
به گفته رضایی، در واقع ۸۰ درصد از نابینایان و کم بینایان با شدت بالا، می‌توانند کار‌های مختلفی انجام دهند، ضمن اینکه بیشتر آنها تحصیل کرده هستند و با تغییر یا اصلاح قوانین، به راحتی می‌توانند در آزمون‌های استخدامی دستگاه‌ها پذیرفته شوند. لازم است دو بخش دولتی و خصوصی برای افزایش میزان اشتغال در جامعه نابینایان پای کار بیایند و به این موضوع فکر کنند که با اختصاص یک فرصت شغلی به این قشر، آن ها هم می‌توانند شهروندان فعالی باشند و گرهی از مشکلات جامعه و اقتصاد باز کنند.
وقتی به جزئیات بیشتری ورود پیدا می‌کنیم، متوجه اشکالات بیشتری در زمینه بیکاری نابینایان می‌شویم. آن طور که مدیرعامل جامعه نابینایان ثامن الائمه خراسان رضوی می‌گوید، امکاناتی مانند وام اشتغال نیز به خاطر نداشتن مجوز‌های فنی و ضامن، معمولا دراختیار نابینایان قرار نمی‌گیرد.
استفاده از نرم افزار‌های تلفن همراه و بهره مندی از فضای مجازی و ارتباطی که برای شهروندان معمولی طبیعی شده است، حالا به خاطر تخصصی نبودنشان، برای شهروندان نابینا و کم بینا تبدیل به مشکلی شده است که از نظر رضایی، لازم است متخصصان فنی و فضای مجازی به این عرصه ورود کنند تا نابینایان و کم بینایان هم بتوانند از طریق این نرم افزارها با دنیای بیرون و اطرافیان و دوستانشان ارتباط برقرار کنند؛ دسترس پذیری و متناسب سازی نرم افزارها، موضوعی است که از زمان افزایش میزان استفاده از تلفن‌های هوشمند، لازم بود برای نابینایان فراهم شود، اما هنوز این اتفاق نیفتاده است.
مناسب‌سازی ۴۲ درصد معابر شهری
جواد شکوری طرقی، مشاور شهردار مشهد در امور معلولان، نیز از لزوم مناسب سازی معابر شهر و حمل ونقل درون شهری برای تسهیل در رفت وآمد شهروندان نابینا و کم بینا می‌گوید و ادامه می‌دهد: یکی از اهداف مهم این دوره مدیریت شهری، مناسب سازی معابر برای معلولان ازجمله نابینایان به ویژه در حاشیه شهر و مناطق کم برخوردار است. براساس فهرستی که از اداره کل بهزیستی دریافت کرده ایم، همه مناطق کم برخوردار شهر را نقطه گذاری کرده ایم تا به مناسب سازی معابر این مناطق، سرعت بدهیم.
دوست ندارم شکست بخورم؛ می‌خواهم به اهدافم برسم و برای رسیدن به این خواسته، بسیار تلاش کرده ام
به گفته او، از ابتدای این دوره مدیریت شهری تاکنون، برای ۴۲ درصد معابر شهری که قابلیت مناسب سازی داشته اند، این اقدام انجام شده و قرار است تا پایان این دوره مدیریت شهری، نیمی از معابر مشهد مناسب سازی شوند.
شکوری البته به این نکته نیز اشاره می‌کند که تمام پروژه‌هایی که قرار است اجرا شوند، قبل از هر اقدامی درباره آنها مطالعه می‌شود و مناسب سازی پیاده رو برای شهروندان توان یاب و نابینا، قبل از ساخت و دریافت بودجه، در پروژه‌ها لحاظ می‌شود.
او ادامه می‌دهد: علاوه بر این، مناسب سازی معابر شهری براساس قوانین و استاندارد‌های تعیین شده صورت می‌گیرد؛ به طور مثال مسیر بساوایی با حاشیه امن و عرض ۴۰ سانتی متری و طول ۱۲۰ متری در نظر گرفته می‌شود تا شهروندان نابینا بدون هیچ خطر و مشکلی بتوانند از آن عبور کنند. همچنین، این مسیر بدون موانعی همچون سطل زباله و... است تا خطری برای این شهروندان ایجاد نکند.
کارشناسان حوزه نظارتی شهرداری مشهد هم در مراحل گوناگون ساخت و اجرای پروژه‌های مختلف، همراه تعدادی از شهروندان معلول و نابینا که به صورت افتخاری با شهرداری مشهد همکاری می‌کنند، از این پروژه‌ها بازدید می‌کنند تا اگر مشکلی در مناسب سازی معابر منتهی به آنها وجود دارد، در همان مراحل اولیه رفع شود.
شکوری می‌گوید: اگر مشکلی در حوزه مناسب سازی معابر شهری وجود دارد، شهروندان نابینا و کم بینا می‌توانند با ۱۳۷ تماس بگیرند و با مطرح کردن مشکل، به شتاب گیری در مناسب سازی کمک کنند.
مناسب‌سازی معابر براساس اولویت‌ها
«نام نوار‌های زردرنگی که بیشتر در پیاده رو‌های شهر می‌بینیم، «نوار بساوایی» است. درظاهر ممکن است این مسیر‌ها کاملا معمولی به نظر برسد، اما این طور نیست؛ هم ویژگی‌های خاصی دارند، هم قبل از ایجاد این مسیر‌های زردرنگ، طراحان مناسب سازی معابر در مرکز مطالعات شهرداری مشهد و شهرداری مناطق، مطالعات و بررسی‌های مختلفی را انجام می‌دهند تا در معابری که ساخته می‌شود، این مسیر را ایجاد کنند».
این نکته را زهرا معینی، کارشناس مناسب سازی و نماینده شهرداری در کمیته فنی مناسب سازی خراسان رضوی، بیان می‌کند.
یکی از اهداف مهم این دوره مدیریت شهری، مناسب سازی معابر برای معلولان به ویژه در حاشیه شهر است
معینی با اشاره به اینکه نوار بساوایی درواقع یک قرارداد لمسی میان مدیریت شهری و افراد نابینا و کم بیناست، ادامه می‌دهد: رنگ زرد به این دلیل انتخاب شده است که برای کم بینایان بهترین رنگی است که دیده می‌شود. در این میان نابینایان هم با استفاده از برجستگی‌هایی که کف پوش‌های این مسیر دارد، مسیر را پیدا می‌کنند.
او با تأکید بر اینکه مناسب سازی معابر شهری در مشهد هر سال رو به بهبود است، یادآوری می‌کند: شهرداری مشهد سالانه اولویت‌های بهسازی معابر را مشخص و تا سقف بودجه مصوب سالانه، تعدادی از پروژه‌ها را طراحی و تعدادی را هم اجرا می‌کند.
معینی با بیان اینکه تقریبا تمام خیابان‌های منتهی به حرم مطهر رضوی مناسب سازی شده است، اضافه می‌کند: پیاده رو‌ها مناسب سازی و بهسازی می‌شوند و دراختیار مردم قرار می‌گیرند، اما گاهی نحوه استفاده مردم از فضا‌های شهری برای افراد نابینا و کم بینا خطرآفرین است؛ به عنوان مثال جهتِ باز شدن در منازل و مغازه‌ها به سمت پیاده رو، می‌تواند باعث برخورد این دسته از شهروندان با در‌های باز واقع در مسیر شود. پارک کردن خودرو در پیاده رو و روی نوار بساوایی یا قرار دادن انواع مانع روی این مسیر ویژه و در حریم آن، نیز می‌تواند خطرآفرین باشد.
* این گزارش سه‌شنبه ۲۴ مهرماه ۱۴۰۳ در شماره ۴۳۳۴ روزنامه شهرآرا صفحه گزارش چاپ شده است.
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
آوا و نمــــــای شهر
